Son dönemde gelişen teknolojiyle birlikte insanların sık sık uzaya gönderdikleri uyduların ömürleri / kullanım süreleri ne kadar? Ömrünü dolduran uyduların akıbeti ne oluyor?
Yapay uydu nedir?
Yapay uydular, gelişen teknolojiyle birlikte insanların üretip Dünya‘nın veya çevresinde bulunan diğer gezegenlerin yörüngesine fırlattıkları uydu türüdür. Yapay uyduların kontrolleri bir hayli zor olup, bilgisayar yoluyla sağlanan sistemlerdir. 1957 yılında SSCB tarafından yörüngeye fırlatılan ilk yapay uydu Sputnik 1‘den beri, çok sayıda uydu uzaya gönderilmiştir.
Yapay uyduların görev süreleri ne kadar?
Uyduların uzayda kalabilme sürelerini aşama aşama inceleyelim:
Rusların 1957 yılında ilk defa Sputnik 1 adını verdikleri uyduyu Dünya’nın yörüngesine gönderdikten 3 hafta sonra aktifliğini kaybetmiştir. Bunun nedeni, o dönemde pil teknolojilerinin henüz gelişmemiş olmasıdır.
Ardından teknolojinin giderek gelişmesiyle birlikte uyduların uzayda aktif halde kalabilme süreleri ‘yılları’ bulmuştur.
Şimdi ise ülkemizin gönderdiği uyduların, uzayda ne kadar süreyle görev yapabildiğine bir bakalım:
Türkiye’nin uzaya fırlatılarak görev yapmaya başlayan ilk haberleşme uydusu Türksat 1B, 1994 yılından 2006 yılına kadar uzayda kalmayı başarmıştır. Bu da 12 yıl gibi büyük bir süreye tekabül ediyor.
Uyduların uzayda kalabilme sürelerine bir diğer örnek; 14 Şubat 2014 tarihinde uzaya fırlatılan Türksat 4A uydusunun görev süresinin 30 yıl olarak belirlenmesidir.
Uzaya gönderilen uyduların her birinin görev süresi dolduğunda yörüngede gereksiz yer kapladığını düşünürsek, ömürleri ne kadar uzun olursa o kadar iyi diyebiliriz. Ayrıca günümüzde fırlatma aşamasından önce bazı uyduların düşeceği yerler hesaplanmakta ve gereksiz kirliliğe sebep olması engellenmektedir.
Görevini tamamlayan uydulara ne oluyor?
Uzayda görevini bitiren uydular bazen tehlikelere sebep olabilmektedir. Örnek verecek olursak:
- 1965-1972 tarihleri arasında uzaya gönderilen ve sonradan ömrü bittiği için çöp haline gelen bir uydu kendinden sonraki zamanlarda yörüngeye fırlatın İsviçre uydusu Swisscube’nin 400 metre yakınından geçmiştir. Neyse ki herhangi bir zarara yol açmamıştır.
- 19 Şubat 1986 tarihinde uzaya fırlatılan MIR uydusu, 23 Mart 2001 tarihinde ömrünü doldurarak Dünya atmosferinde yanmış ve yanmayan parçaları Fiji yakınlarında Büyük Okyanus’un güneyindeki denize düşmüştür.
Yazının üst kısmında belirttiğim gibi, günümüzde bu düşüşlerin yeri ve zamanı uyduyu gönderen bilim adamları tarafından daha önceden planlanmakta ve uydular herhangi bir canlı yaşamının olmadığı alanlara kontrollü bir şekilde düşürülmektedir. Ayrıca Dünya’nın atmosferi çeşitli meteor taşlarını engellediği gibi yüksek hızlarda Dünya yörüngesine giren uyduları da anında parçalarına ayırmaktadır.
