Para, modern dünyanın damarlarında dolaşan kandır. Binlerce yıllık hikayesi olan para, bazılarına göre bütün kötülüklerin sebebidir.
Para, modern uygarlığın temelidir. Bir tek gün bile varlığınızı sürdürebilmeniz için paraya ihtiyacınız vardır. Peki ama;
Para nedir?
Eski çağlarda kullanılan deniz kabukları ve ağaç kakan derilerine benzer olarak bugün kullandığımız madeni paralar da aynı amaca hizmet ediyor. İnsanlar para işlevi gören bütün bu nesneleri, başka nesnelerle takas edebilmek için kullandılar ve biriktirdiler.
Paranın tarihsel gelişimi
Her şey bundan yaklaşık 5.000 yıl önce Mezopotamya’da başladı. O zamanlar banknotlar yoktu. Madeni paranın icat edilmesine bile henüz 2.000 yıl vardı. Para yerine tahıl ve hayvanlar kullanılıyordu. Her türlü alışveriş takas sistemiyle yapılıyordu. Örneğin ben birine bir öküz veriyordum, bunun karşılığında karşıdaki kişide benim hasar gören evimin çatısını onarıyordu. Fakat modern ekonominin temelini oluşturan bu sistemin önemli bir açığı vardı. İnsan beyni git gide artan bu işlemlerin hesabını tutamıyordu.
İnsanlar şehirler kurup yaşamaya başlayınca işler karışmaya başladı. Yapılan takasların hesabını tutmak imkansız hale gelmişti. Örnek vermek gerekirse ambarım da bulunan tahılın ne kadarını sizden aldığımı bilmiyordum. Bu nedenle insanlar yaptıkları takasların ayrıntılarını akılda tutmaktan başka bir şekilde kaydetme ihtiyacı hissettiler. Böylelikle semboller icat edildi ve bu sembollerin her biri ayrı anlama gelmekteydi. Örneğin bir arpa tanesinin resmi, karşıdaki kişiye arpa borcu olduğunun anlamına geliyordu. Aynı şekilde balık resmi varsa, balık borcu olduğu anlamına geliyordu. Son derece basit olan bu sistem taşlara ve tabletlere yazıldığında insanoğlunun ilk muhasebe kayıtları da tutulmuş oldu. Böylece insanların elinde kalıcı bir kayıt etme aracı oldu. Mali işlemler taşlara yazılarak kaydediliyordu. Bu insanlık tarihindeki en önemli adım olan yazının da icat edilmesi anlamına geliyordu. O zamandan bu yana olan her gelişmeyi bunlara borçluyuz.
Yıllar geçtikçe yazı da evrimleşti ve bu evrimin sonucunda yazılı din, bilim ve tarih belgeleri ortaya çıktı. İnsanlar başlangıçta 2.000’den fazla sembolden oluşan bu yazı sistemini kısa sürede daraltarak 600 kadar sese indirdi. Her ses bir sembole karşılık geliyordu. Bu sayede yazılı kayıtları okumak kolaylaşıyordu. Doğru sembolleri yan yana getirdiğimizde banknotlardan ilan panolarına kadar istediğimiz her yere sözcükler yazabilir hale geldik.
Madeni para nasıl üretiliyor?
Para basma teknikleri aslında geçmişten günümüze pek fazla değişmiş değil. Binlerce yıl sonra bile hala madeni para basmak için sert bir madeni plakayı; pirinçten, gümüşten, altından hatta platinden yapılmış daha yumuşak bir maden parçası yardımıyla preslemek yeterli.
Bu işlemde önce eritilmiş gümüş, silindir şeklinde kalıplara dökülüyor. Ardından dev bir piston, bu gümüş silindirleri küçük bir hazneye itiyor. Diğer taraftan da yatsı – gümüş şeritler çıkıyor. Bu şeritlerden madeni para biçiminde yuvarlaklar kesiliyor. Her 2 yüzü de boş olan bu yuvarlaklar, inceltilip cila atıldıktan sonra sıra üzerilerine baskı yapmaya geliyor.
Baskı yapmak için kullanılan pres makinelerinin her biri değişik basınçlarda kuvvet uyguluyor. Her bir vuruşun kuvveti birkaç yüz tondan, 1500 tona kadar değişebiliyor. Sonunda da ortaya madeni paralar çıkıyor.
Kağıt para nasıl üretiliyor?
Aslında kağıt paranın üretimi pekte zor değil. Baskı kağıtlarının hazırlanmasıyla iş, becerikli insan ellerinden çıkıp ağır makinelere bırakılır. Dairelerdeki bu muazzam yazıcılar, saniyede yüzlerce kağıt para basabilir. Kağıt paranın üretimi hakkında şimdilik bunlarla yetinmek zorundayız. Haliyle ABD hükumetinin parayı nasıl ürettiklerini açıklamalarını bekleyemeyiz. Ek olarak;
Bugün dünyada 800 milyardan fazla banknotun dolaşımda olduğu tahmin ediliyor. Bu paranın tamamı ABD’de basılmış olmayabilir. Belli bir bölümünün uluslararası kalpazanlığın bir ürünü olduğu düşünülüyor.
2006 yılında ABD hazinesi, baskınlarda ele geçirilen milyarlarca dolarlık banknotun Kuzey Kore’de basılmış olabileceği ihtimalini açıkladı. Üstelik bu sahte dolarlar şaşırtıcı bir kalitedeler ve bütün dünyada dolaşıma geçmiş durumdalar. Varsayıma göre bu kalpazanlığın aracı, Amerikan dolarının itibarını sarsmak. Nede olsa para sadece değerli olduğuna inandığınız sürece değerlidir. Ekonomik anlamda bu mükemmel bir silah.
Biri size füze attığında bunu görebilirsiniz. Fakat sahte 100 dolarlık banknotlar bastığında bunun etkisi çok daha yavaş meydana gelir ve fark edilmesi çok güçtür. Bu uzun vadede yerel ekonomiye bir füzeden çok daha fazla zarar verebilir.
Nükleer programlar ve füze denemeleri herkesin farkında olduğu bir tehdit. Ama süpernot adı verilen bu sahte 100 dolarlar da en az onlar kadar zararlı. Ayrıca bunları gerçeğinden ayırt etmek hemen hemen olanaksız. Çünkü bu paraların basımında gerçek Amerikan dolarının kullandığı teknolojinin aynısı kullanılıyor(Aynı kalitede kabartmalar, aynı güvenlik şeritleri, aynı mürekkep, aynı tip kağıt, aynı pres makineleri.)
Yazımızın sonuna geldik, umarım faydalı olabilmişimdir.
Konuyla ilgili olarak, Dünyanın en zengin insanları listesi ilginizi çekebilir.
